LUISTER - Probleemjongeren of profilering? De moeilijke relatie tussen Brusselse jongeren en politie

Brandende deelsteps en kapotte tramhokjes: de woede van Brusselse jongeren over het geweld van Club Brugge-supporters en de trage politiereactie leidde maandag tot rellen in de hoofdstad. Hoe kan het vertrouwen tussen Brusselse jongeren en de politie hersteld worden? Wij spraken met politiewoordvoerder Ilse Van de keere en Liselotte Vanheukelom, directeur van jongerencentrum JES in Molenbeek.

©Benthe Vermeulen

Waar loopt het fout in de relatie tussen politie en jongeren in Brussel? - Radioreportage

0:00

"Urgent call to mobilize: The Bruges Hooligans are calling to show up at the Palestinian demonstration tonight 7pm at Bourse." Dat bericht werd maandag massaal gedeeld op sociale media. Club Brugge-supporters zouden voor de tweede avond op rij naar Brussel afzakken. Zo’n vijfhonderd Brusselaars verzamelden zich aan de Beurs, sommigen voor de demonstratie, anderen voor het verdedigen van hun stad. Toen de Club-supporters uiteindelijk niet opdoken, keerde de woede van de menigte zich tegen de politie. Die reageerde met traangas, wat leidde tot een escalatie en een spoor van vernieling tussen de Anderlechtse- en Ninoofsepoort.

Wantrouwen aan twee kanten

De rellen van maandagavond illustreren het wantrouwen tussen Brusselse jongeren en de politie. Uit een onderzoek van de Vlaamse Gemeenschapscommissie bij Brusselse jongeren blijkt dat slechts 17 % van de jongeren zich veilig voelt bij de politie. Meer nog: 84% van de ondervraagde Brusselse jongeren kent iemand die al slachtoffer werd van verbaal of fysiek politiegeweld.

Traangas op het Fontainasplein maandagavond (©Sebastian Sprengers)

Liselotte Vanheukelom ziet verschillende oorzaken: “Je mag niet vergeten dat jongeren van zestien anders denken en reageren dan volwassenen. Daarnaast ervaren jongeren al generaties lang harde of discriminerende politie-interventies.” Ook langs de kant van de politie lopen er dingen mis volgens Vanheukelkom: “Veel politieagenten zijn niet opgegroeid in Brussel. Daardoor hebben ze weinig voeling met de leefwereld van jongeren in kwetsbare wijken. Ze stappen vaak al binnen met een bepaald negatief beeld, gevoed door media. Zo krijg je twee groepen  die elkaar wantrouwen.”

Maar er is nog meer aan de hand. Sommige Brusselse jongeren hebben doorheen de jaren een negatief zelfbeeld ontwikkelt: “Als je van jongs af aan voortdurend het signaal krijgt dat je minder waard bent — door racisme, stigmatisering of uitsluiting — dan heeft dat onvermijdelijk impact op hoe je naar jezelf en je omgeving kijkt.” legt Vanheukelkom uit. “Dat raakt aan de kern van identiteitsontwikkeling. Sommigen raken ontmoedigd of verdrietig, anderen reageren met woede of rebellie.”

Politie neemt initiatief

Ook bij de politie groeit het besef dat de relatie met jongeren stroef verloopt. In een bevraging van JES bij politiezone Zuid gaven agenten aan dat ze voelen dat het respect van jongeren voor de politie is afgenomen. Ze wijzen zelf op oorzaken zoals personeelstekort en hoge werkdruk, waardoor er weinig ruimte is voor duidelijke, zorgvuldige communicatie tijdens tussenkomsten met jongeren.

Woordvoerster Ilse Van de keere verduidelijkt welke initiatieven de Brusselse politie onderneemt om haar imago bij jongeren te verbeteren: “De politiezone organiseert elk jaar een kadettenprogramma voor jongeren tussen 15 en 17 jaar. Ze krijgen twee weken lang een inkijk in de wereld van de politie.” Met positieve resultaten, volgens Van de keere: “Je ziet jongeren echt hun ogen opentrekken: ‘Is dít wat de politie allemaal doet?’ We leren echt elkaars leefwereld kennen, ondanks de druk die sommigen uit hun buurt ervaren om geen contact met ons te hebben.” Naast het kadettenprogramma werken de Brusselse politiezones ook samen met scholen en wijkwerkingen, en nemen ze deel aan gespreksavonden en debatten.

Agenten die na amper 9 maanden in Brussel worden gedropt? Dat gaat niet. -Liselotte Vanheukelom (JES Brussel)

Vanheukelkom nuanceert de initiatieven van de politie: “In principe is het kadettenprogramma een goed initiatief, maar het mag niet het enige zijn. Er is nood aan structurele veranderingen.” Vanheukelkom legt uit wat er volgens haar dan moet veranderen: “Om te beginnen zijn de opleidingen veel te kort. Agenten die na amper negen maanden in Brussel worden gedropt? Dat gaat niet. Daarnaast moet er meer zorg zijn. Meer zorg bij politie-interventies door de tijdsdruk te verlichten. Maar ook meer zorg voor de politieagenten zelf door hen beter psychologisch te ondersteunen.”

Wat brengt de toekomst?

Kapot geslagen tramhokje aan Arts et Métiers (©Benthe Vermeulen)

De slechte relatie tussen de Brusselse jongeren en politie is geen nieuw fenomeen. Sinds 1991 vinden er bijna jaarlijks confrontaties plaats tussen de Brusselse politie en jongeren. Desondanks is Vanheukelkom hoopvol naar de toekomst toe: “Ik geloof sterk dat verandering mogelijk is en dat wij daar als jeugdorganisatie een rol in kunnen spelen . Maar de politie draagt ook een grote verantwoordelijkheid, en ik zie dat ze zaken veranderen.” Eén van die veranderingen is afstappen van etnische profilering, waarbij de politie iemand controleert op basis van uiterlijke kenmerken zoals huidskleur of religie.

Een omzendbrief van toenmalig minister van Justitie Annelies Verlinden stelt als alternatief professioneel profileren voor. Van de keere legt uit wat dat betekent: “Professioneel profileren betekent dat je iemand niet zomaar controleert op uiterlijk, maar op basis van duidelijke, objectieve aanwijzingen en dat je altijd met respect uitlegt waarom je iemand aanspreekt. In onze nieuwe opleiding zit ook input van jongeren verwerkt, zodat agenten hun perspectief begrijpen en er wederzijds begrip kan groeien.”

Hun reactie, het opkomen voor hun wijk, het willen beschermen van buurtbewoners dat is menselijk en begrijpelijk. ----- Ilse Van de keere (Woordvoerster Politie Brussel Hoofdstad-Elsene)

De kloof tussen politie en Brusselse jongeren blijft voorlopig diep. Toch toont de bevraging van JES aan dat de politie wel degelijk begrip heeft voor de frustraties die zich bij jongeren opstapelen. Ook Van de keere toont begrip voor de recente frustraties bij de jongeren: “We begrijpen dat jongeren die zagen hoe gewelddadig de Brugse supporters tekeergingen, reageerden uit frustratie en bezorgdheid voor hun buurt. Het feit dat ze opkomen voor hun wijk en  de buurtbewoners willen beschermen, dat is menselijk en begrijpelijk.”

Auteurs: Margot Baelemans, Friedl Cabuy, Tom Heyens, Sebastian Sprengers en Benthe Vermeulen